داستان دوبله در ایران، وقتی خارجی ها فارسی حرف زدند! - مجله سرگرمی

آدم هایی با صدها صفت

گویندگی یک هنر است و یک گوینده خوب گاهی مهربان و گاهی خشن است، یکبار شجاع و یکبار ترسو است، خلاصه این هنرمند باید دارای تمامی صفات انسانی باشد تا بتواند آنها را به زبان یک چهره دیگر ارائه کند. کشور ما جزو پیشتازان و معدود کشورهایی است که از ابتدای پیدایش دوبله فیلم، هنر دوبله را به بهترین نحو و زیباترین شکل و به جا ترین حس توسط گویندگان با استعداد و خلاق به بیننده انتقال داده است.

نوشته خوان و میان خوان

بعد از اینکه صنعت سینما کم کم به تمام کشورها راه یافت دست اندرکاران صنعت هنر هفتم با خلائی روبرو شدند که هرچه جلوتر می رفتند، این خلأ بیشتر احساس می شد این مسئله گویا شدن فیلم ها بود. مسلما ناطق کردن فیلم ها که در آن موقع صامت بودند، تحولی عظیم را رقم می زد. البته در موارد متعددی نیز لا به لای صحنه های فیلم، نوشته هایی پخش می شد به این ترتیب که صحنه های مختلف را به دلخواه از فیلم می بریدند و خلاصه ترجمه آن قسمت یا دیالوگ های هنرپیشه ها را روی کاغذ می نوشتند، سپس از نوشته های فیلمبرداری نموده و حین پخش، پس از هر صحنه، نوشته مرتبط با آن پخش می شد که در زبان فارسی، استادان فن نام میان نویس را به آن اتلاق کردند. در ایران هم فیلم هایی که با میان نویس روی پرده پخش می شد، ابتدا با کلمات و جملاتی غیراز زبان فارسی بود و توسط افرادی که معانی آنها را حفظ می کردند، به صورت رسا و بلند در صحنه مورد نظر قرائت می شد. این افراد را نوشته خوان می نامیدند. نکته جالب قبل از آن که میان نوشته ها به فیلم اضافه گردد، این بود که در فواصل از پیش مشخص شده ای، پخش فیلم قطع می شد و شخصی جلوی پرده به شرح آن صحنه می پرداخت که توأم با اجرای موسیقی بود، به این افراد میان خوان می گفتند.

اولین باری که هنرپیشه ها فارسی حرف زدند

انتها در اواخر سال 1930 میلادی متخصصین کشور فرانسه مقدمات گویا کردن فیلم را فراهم کردند و درصدد فراوری فیلم هایی برآمدند که دارای حاشیه صوتی باشد و فیلم را با حاشیه صوتی فراوری و تکثیر نمایندو در سال 1931 میلادی این رخ داد و بعد از فرانسه دیگر کشورهای اروپای مانند: ایتالیا، انگلستان و بعد نیز کشورهای مصر، هند و آمریکا، از این اختراع تکمیلی صنعت سینما بهره مند شدند و این چنین اساس و خمیرمایه دوبله رقم زده شد.

اولین جرقه برای دوبله فیلم به فارسی، در ذهن دکتر اسماعیل کوشان شکل گرفت. البته نام خانوادگی ایشان (حریرفروش) بود که بعدا به (کوشان) تغییر دادند او ساکن کشور آلمان بود و در دانشگاه برلین تحصیل می کرد، وی در چند فیلم سینمایی آلمانی در نقش های کوچک، ایفای نقش نموده بود، همچنین در رادیو چند صباحی در زمینه گویندگی و تهیه برنامه فعالیت داشت. ایشان به علت جنگ جهانی دوم از برلین به وین و سپس به ترکیه نقل مکان و در سال 1943 میلادی مقدمات دوبله نخستین فیلم به زبان فارسی را فراهم می نماید. دکتر کوشان دو فیلم را از سیس فیلم ترکیه به مبلغ 2500 لیر خریداری کرد، به نام های یومیه راندوو و قیمتی. سپس دوبله فارسی فیلم فرانسوی نخستین ملاقات یا همان یومیه راندوو ساخته هانری دوکوان کلید خورد.

چون هنوز در ایران استودیویی برای دوبله راه اندازی نشده بود، این فیلم در استانبول و در استودیوی سیس فیلم دوبله شد و نامش نیز به دختر فراری تغییر کرد. دکتر کوشان خودش مدیریت دوبلاژ و سینک زدن فیلم را به عهده گرفت.

اولین فیلم ایرانی به نام آبی و رابی توسط اوگانیاس، کارگردان ایرانی ساخته شد. این فیلم به طریقه صامت و سیاه وسفید بود.متخصصان فرانسوی مسبب تولد فیلم های ناطق شدند، این فیلم ها حاشیه های صوتی داشتند. بعد از فرانسه، کشورهای دیگری مثل ایتالیا، انگلستان، مصر، هند و آمریکا از این اختراع تکمیلی صنعتی سینما بهره بردند.در روز 4 اردیبهشت رادیو ایران آغاز به کار کرد، بسیاری از دوبلورهای به نام ایرانی از آنجا آغاز به کار کردند.دکتر کوشان مقدمات دوبله اولین فیلم به زبان فارسی را فراهم کرد این 2 فیلم یومیه راندوو و قیمتی نام داشتند اما چون هنوز استودیویی در ایران نبود این کار استانبول انجام شد.

اولین شرکت فیلمسازی به نام میترا فیلم توسط دکتر کوشان و چند نفر از دوستانش تاسیس شد و از آن پس این شرکت فیلم ها را ترکیه می خرید و به ایران می آورد.

اولین استودیو برای ضبط صدا و کلام روی فیلم های خارجی به همت 4 همکلاسی آغاز شد و فیلم فرانسوی مرا ببخش در این استودیو پس از حدود یک سال به فارسی دوبله شد.

نمایش اولین فیلم دوبله توسط میترا فیلم اردیبهشت ماه در سینما کریستال نزدیک به 5 هزار ریال بلیت فروخته می گردد.

اولین فیلم ناطق ایرانی به نام توفان زندگی ساخته شد، این فیلم محصول شرکت ایران فیلم بود و به علت ضعف های فراوان پیروزیتی به دست نیاورد.مهین بزرگی، اولین دوبلور زن ایرانی اولین کار خود را دوبله کرد. او بیشتردوست داشت به جای زن بداخلاق و دیکتاتورمنش حرف بزند.

تلویزیون ملی ایران در انتهای خیابان الوند آغاز به کار کرد، تلویزیون ملی واحد دوبلاژ نداشت و فیلم ها در استودیوهای خصوصی دوبله می شدند.

واحد دوبلاژ سیما رسما با یک استودیو آغاز به کار کرد، از نخستین کارهای این استودیو می توان به سریال 200 قسمتی محله پیتون اشاره نمود.

اولین فیلم موزیکال تمام رنگی ایران به نام حسن کچل و چهل گیس توسط علی حاتمی نوشته و کارگردانی شد و این کارگردان را به شهرت رساند.

خارجی که فریدون شد

از نکات ابتکاری و جالب ابتدای شکل گیری دوبله فارسی، این بود که مدیر دوبلاژ نام شخصیت های فیلم را به نام های ایرانی تغییر می داد که به عنوان مثال فیلم سرگذشت فریدون بینوا را می توان نام برد او عقیده داشت که با این کار مخاطب با فیلم، بهتر و بیشتر می تواند ارتباط برقرار کند. رفته رفته احتیاج به ساخت و تجهیز استودیوی دوبله در داخل ایران، هرچه بیشتر احساس می شد و در این راستا افرادی نیز به فکر تاسیس و راه اندازی استودیوی صداگذاری، که در بخش بعدی، به معرفی بانیان و پیشتازان تاسیس استودیوی دوبله و صداپیشگان پرورش یافته در این استودیوها می پردازم.

کازابلانکا دوبله

از سال 1337 که تلویزیون ملی ایران در انتهای خیابان الوند، آغاز به کار کرد، واحد دوبلاژ نداشت و فیلم ها در استودیوهای خصوصی دوبله می شد. در سال 1345 واحد دوبلاژ سیما رسما آغاز به کار کرد و یک استودیو داشت که از نخستین کارهای آن می توان به سریال 200 قسمتی محله پیتون اشاره نمود و از فیلم های شاخص دوبله شده در اوایل کار واحد دوبلاژ نیز می توان به فیلم کازابلانکا به مدیریت سعید شرافت با بازی همفری بوگارت و اینگرید برگمان اشاره نمود. از صداپیشگان دیگری که در اعتلای این هنر نقش بسزایی داشتند و در بین ما نیستند، مرحوم مهدی آژیر است که در شکل گیری دوبله و کارهای عروسکی برای بچه ها زحمت بسیار کشیدند، از جمله می توان به هادی و هدی، سندباد، بچه های کوه آلپ و... اشاره نمود.

صدایی در 6 نقش

در اواخر سال 1325 پس از اکران پیروز فیلم دختر فراری با دوبله فارسی فعالیت استودیویی برای ضبط صدا و کلام روی فیلم های خارجی، به همت 4 همکلاسی به نام های: هوشنگ کاوه، امیرحسین دهلوی و شاپور و منصور معینی که به قولی دوقلو بودند، آغاز می گردد. فیلم فرانسوی مرا ببخش در این استودیو پس از حدود یک سال به فارسی دوبله شد و به نام جای پایی در برف به روی پرده سینما، نمایش داده شد و مردم در سینما دیانا و سینما پارک از شنیدن دوبله فارسی روی این فیلم لذت بردند. در این فیلم مرحوم عطاالله زاهد به عنوان مدیر دوبلاژ و صداپیشه نقش اول مرد و خانم مهری عقیلی صداپیشگی نقش اول زن را به عهده داشتند و نیز مرحوم ایرج دوستدار و هوشنگ کاوه و خواهرشان در این فیلم نقش های فرعی را گویندگی کردند، همچنین نقل است که مرحوم اسدالله پیمان در این فیلم، به جای 5 یا 6 نفر با صداهای مختلف گویندگی کرد و مرحومه خانم مهین دیهیم، گوینده معروف رادیو و بازیگر توانای تلویزیون، نیز در این فیلم صداپیشگی نموده بودند.

کی باورش می شد لوئی ژوردان فارسی حرف بزند

بالاخره بعد از حدود 6 ماه این فیلم دوبله اش به انتها رسید و تیتراژ آن نیز توسط آقای کوشان درست شد، البته آقای کوشان در رشته روابط عمومی تلویزیون از دانشگاه برلین فارغ التحصیل شده بودند و به همین دلیل به امور سینمایی اشراف داشت. خط خوش مرحوم حمید خواجه نصیری جلوه ای خاص به تیتراژ فیلم داده بود و مرحوم خان بابا معتضدی همانطور که پیشتر اشاره شد، به عنوان نخستین فیلمبردار ایرانی، فیلمبرداری تیتراژ را انجام داد. گفتنی است ایشان تیتراژ و فیلمبرداری اولین فیلم ایرانی با نام آبی و رابی را انجام دادند که در 12 دی 1309 در سینما مایای به نمایش درآمد. دکتر کوشان برای تسهیل در ورود قانونی فیلم به ایران و بنا کردن پایه های ایجاد استودیو در ایران، شرکتی به نام میترا فیلم با مشارکت چند نفر دیگر از دوستانش، تاسیس کرد و به ثبت رساند که این امر در آذرماه 1324 محقق شد و آقای غلام حیدری به عنوان وکیل شرکت، فیلم ها را از ترکیه می خرید و به ایران می آورد. در ایران نیز مراحل آماده سازی برای اکران عمومی مهیا شد. در عنوان بندی فیلم هنگام نمایش، نام مؤسسه فراورینماینده فیلم کمپانی کینیال حذف شد و به جای آن نام میترا فیلم نهاده شد. انتها نتیجه زحمات این گروه در اردیبهشت ماه 1325 شمسی در سینما کریستال واقع در خیابان لاله زار، با بهای بلیت 8 ریال برای ردیف جلو، 10 ریال برای ردیف میانی و 12 ریال برای لژ، به نمایش عمومی درآمد. اکران این فیلم به مدت 6 هفته در سینما کریستال ادامه داشت و به طور متوسط روزانه نزدیک به 50 هزار ریال فروخته می شد، حتی در برخی از سانس ها استقبال مردم به حدی زیاد می شد که بین جایگاه های دو ردیف روی پله به تماشای فیلم می نشستند و نخستین فیلم با دوبله فارسی آن قدر برای بینندگان لذت بخش و جذاب بود که اوقات تلخی پرداخت وجه گران فیلم را فراموش نموده و حتی بیش از یک بار، برای دیدن فیلم دختر فراری به سینما کریستال رفتند. (در آن موقع که این فیلم به اکران درآمد، بهای بلیت معمولا 5 ریال یا کمی بیشتر برای برخی سینماها یا فیلم های خاص بود) و یکی از موارد جالبی که برای تبلیغ این فیلم به کار رفته بود تا حس کنجکاوی مردم را تحریک کند، دادو فریاد افرادی بود که در استخدام سینما بودند تا فیلم را تبلیغ نمایند، با این مضمون: بشتابید که دانیل داریوی فرانسوی، فارسی صحبت می نماید یا بیایید و ببینید که آکتورهای خارجی، فارسی صحبت می نمایند یا کی باورش می شه لوئی ژوردان بتونه فارسی حرف بزنه؟!

نمی دانستم این قدر خوب فارسی حرف می زنم

آقای مصطفی سیف اللهی هنرمند تئاتر، مدیریت استودیو سانترال را به عهده داشت، این هنرمند فقید و پیشکسوت تئاتر را به نوعی می توان نخستین دوبلور سینمای ایران نامید، زیرا وقتی هنوز استودیوهای دوبله در ایران راه اندازی نشده بود، ایشان در زمان پخش فیلم های صامت در سینمای خودش که در خیابان کارگر واقع بود، به وسیله بلندگوهایی که در سالن سینما نصب نموده بود، از داخل آپارت خانه، اصوات مختلف را به فراخور حال بازیگر در آن صحنه ایجاد می کرد و با توانایی اش به جای چند شخصیت به راحتی گویندگی می کرد. آقای سیف اللهی اکثر بازیگران تئاتر را با خود در کار دوبله همراه کرد و در استودیوی سانترال بزرگانی چون مرحومه تاجی احمدی، محمدعلی زرندی، احمد رسول زاده، ژاله علو، علی کسمائی، ناصر ملک مطیعی و مهین کسمائی حضور داشتند. در اینجا از مرحوم محمدعلی زرندی و همسرشان مرحومه تاجی احمدی یاد شد؛ 2 صدای ماندگار در دوبله ایران. کمتر کسی است که از شنیدن صدای دوبله شده نورمن و یزدم به وجد نیامده باشد و لذت نبرده باشد. این به لطف صدای دلنشین آقای زرندی با بازی گویشی خاصش، محقق شده. نورمن ویزدم 40 سال پیش به ایران آمد و چندصبح آدینه برای بچه ها در تالار شکوفه برنامه اجرا کرد و از خانم سیمین سرکوب که از پیشکسوتان دوبله هستند نقل است: وقتی فیلم خودش را با صدای دوبله شده شنید گفت: نمی دونستم اینقدر قشنگ فارسی صحبت می کنم! آقای زرندی واقعا به جای نورمن با این بازی صدای دلنشین و به جا شاهکار کردند. از دیگر صداهای به یادماندنی در نقش های کمدی، صدای مرحوم عزت الله مقبلی به جای اولیور هاردی و لوئی دوفونس است که در اذهان به جا مانده و مرحوم حمید قنبری که به جای جری لوئیس صداپیشگی می کرد و جاودانه شد و مرحوم حسن عباسی که به جای استن لورل خنده را به هرلبی آورد و خانه ها را شاد کرد.

اختصاصی مجله اینترنتی خبرنگاران Bartarinha.ir

parmisfun.ir: مجله پارمیسفان | مجله تفریحی، سرگرمی و مسافرتی

pbmusic.ir: نوای پرنده پارسی | مجله خبری، ورزشی و مسافرتی پارسی

quiz1.ir: مجله آزمون اول، مجله خبری تحلیل صنایع آموزشی و کارگاهی

منبع: برترین ها